Hoe gemeenschappen in Oeganda de gevolgen van klimaatverandering bestrijden door bomen te planten

Door Irene Namusu en Emma Zieck

Akidi Grace maakt zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering. Overstromingen en droogte komen vaker voor en zijn ernstiger geworden in Oeganda. En dit heeft invloed op de toegang tot water in haar gemeenschap.

Grace werkt als docent en woont in Kamrono, een dorp in de Lira Kato sub-county van het Agogo district. De watercrisis is een bron van grote zorg hier. ‘’In de maanden januari, februari, maart en april van vorig jaar zijn de ondiepe putten waar ik water uit haalde voor huishoudelijk gebruik opgedroogd. Ik moest drie kilometer lopen naar de dichtstbijzijnde waterbron, waar ik altijd in een lange rij moest wachten om aan water te komen'', vertelt ze.

Houtskool: een brandende kwestie

Kamrono, een vestiging die nog geen vier jaar bestaat, is een nieuw opgerichte gemeenschap. Het dorp werd aanvankelijk ontruimd als gevolg van de gewelddadige opstanden die plaatsvonden in het noorden van Oeganda, vanaf de jaren ‘90. 

De mensen die zich in Kamrono vestigden kwamen voornamelijk uit kampen voor mensen die binnen de eigen landsgrenzen naar andere regio’s waren gevlucht (binnenlandse ontheemden). Hoewel lange tijd afhankelijk van voedselhulp en noodpakketten, moesten de nieuwe inwoners van Kamrono de nodige aanpassingen maken om in eigen levensonderhoud te voorzien. 

Dit was niet gemakkelijk, omdat er weinig werk is te vinden in dit gebied. Boeren hebben enorme verliezen geleden door de aanhoudende droogte en de onregelmatige regenval. Dit is ook het geval voor Grace. De brandende zon heeft recent haar hele oogst doen mislukken.

Boeren hebben steeds meer te lijden onder extreme weersomstandigheden. Vele hebben daarom hun toevlucht genomen tot de productie van houtskool, als alternatieve bron van inkomsten. Maar het milieu betaalt hiervoor een hoge prijs. 

De verbranding van houtskool is een van de belangrijkste oorzaken van ontbossing - de massale vernietiging van bomen - in het gebied. Kamrono is zelfs één van de meest ontboste dorpen in het Lira Kato gebied. 

De situatie hier laat zien hoe beperkte mogelijkheden om in levensonderhoud te kunnen voorzien gemeenschappen ertoe kunnen zetten om te focussen op korte termijn oplossingen. Dit gaat echter ten koste van de voordelen van het behoud van bomen op de lange termijn.

Waarom hebben we bomen nodig?

Het behoud van bossen is om verschillende redenen belangrijk. Bomen absorberen niet alleen de koolstofdioxide die wij uitademen, maar ook de broeikasgassen die door menselijke activiteiten worden uitgestoten. Minder bossen betekent dat er een grotere hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer terecht zal komen, waardoor de aarde sneller zal opwarmen.

Weerbaarder tegen klimaatveranderingen door bomen, gewassen en het conserveren van water

Ondanks de negatieve impact van de houtskoolindustrie, is er een beweging op gang gekomen om de verloren boombedekking te herstellen. Initiatieven rond herbegroening van Kamrono en de naburige dorpen winnen aan kracht. 

In het kader van het WASH SDG programma worden verschillende trainingen georganiseerd rondom agroforestry - het verbouwen van zowel bomen als gewassen op hetzelfde stuk land. Voor Grace heeft deze training het verschil gemaakt. 

''Ik heb via het WASH SDG programma kennis en vaardigheden opgedaan over agroforestry. En ik heb al een hectare grevilia bomen geplant om mijn tuin vochtig te houden, zodat wanneer ik bomen samen met mijn gewassen verbouw, ze de sterke zonkracht kunnen overleven.'’

Andere initiatieven die gemeenschappen weerbaarder maken tegen klimaatverandering zijn onder meer trainingen over het verbeteren van waterconservering en de bodemstructuur, en het opzetten van boomkwekerijen. Dit heeft de inwoners van Kamrono geholpen om hun ecosystemen effectiever te beheren en hun landbouwgrond te verbeteren. Een mooie basis voor een stabieler levensonderhoud.

Trainingen werpen hun vruchten af 

Abwola Nekolina, een boerin in Karmono, ziet ook dat haar deelname aan de trainingen hun vruchten afwerpen. ‘’Ik begrijp nu dat het verbranden van struiken, het kappen van bomen en het aantasten van moerassen negatieve effecten kan hebben op het milieu en dat dit bijdraagt aan klimaatverandering (...). 

Bovendien hebben we een training gevolgd over hoe we ons kunnen aanpassen aan klimaatverandering. Ik heb geleerd hoe ik zaailingen van bomen moet kweken en hoe ik een combinatie van bomen en gewassen kan verbouwen. Ik heb ook geleerd hoe ik water kan behouden in mijn tuin door het graven van greppels, wat tevens helpt voor het controleren van bodemerosie’’, vertelt ze. 

Na haar deelname in de trainingen heeft Nekolina ook andere inwoners van Kamrono geïnformeerd over de gevolgen van klimaatverandering. Tevens heeft ze haar nieuwe kennis toegepast in haar eigen tuin, door te beginnen met het planten van bomen.

Het WASH SDG programma ondersteunt gemeenschappen om zich weerbaarder te maken tegen klimaatverandering.

Het WASH SDG programma wordt geleid door een consortium dat gevormd wordt door WASH Alliance International (WAI), Nederlandse Ontwikkelingsorganisatie SNV en Plan International Nederland. Het hoofddoel van het programma is het bereiken van een verbeterde WASH-situatie (water, sanitatie en hygiëne) voor iedereen. 

WAI-lid Aidenvironment (onder de merknaam RAIN) implementeert verschillende activiteiten die bijdragen aan het opbouwen van klimaatbestendigheid in gemeenschappen in het Agago district in Oeganda. In Kamrono worden initiatieven ondernomen om de boombedekking te verhogen, wat bijdraagt aan het bestrijden van sterke winden, bodemerosie en de verbetering van het microklimaat. Tot nu toe is er in totaal al acht hectare land met bomen beplant.